Kirill yozuvini lotindan ustun qilish iltimosi bilan Prezidentga xat yozgan Shuhrat Rizayev “O‘zbekkino” rahbari o‘rinbosari etib tayinlandi

“O‘zbekkino” milliy agentligi rahbariyatida bir qator o‘zgarishlar yuz berdi. Avvalroq Otabek Musayev agentlik bosh direktori lavozimidan ozod etilgani, uning o‘rniga Furqat Zokirov tayinlangani haqida xabar berilgan edi.

Kino sohasidagi bir-biridan mustaqil bir necha manbaning jurnalist Feruz Muhammadga ma’lum qilishicha, agentlikda yangi — bosh direktorning ijodiy masalalar bo‘yicha o‘rinbosari lavozimi tashkil etilgan.

Xabar berishlaricha, mazkur lavozimga “Jahon adabiyoti” jurnali bosh muharriri, taniqli adabiyotshunos Shuhrat Rizayev tayinlangan. Bosh direktorning iqtisodiy masalalar bo‘yicha o‘rinbosari Nizomiy Jalolov o‘z lavozimida qolgani aytilmoqda.

Qayd etish joiz, “Kitob dunyosi” gazetasida e’lon qilingan Shuhrat Rizayevning Prezident Shavkat Mirziyoyevga maktubi so‘nggi vaqtlarda jamoatchilik o‘rtasida bahs-munozaralarga sabab bo‘lgan edi.

Shuhrat Rizayev o‘z maktubida Prezident e’tiboriga bir necha takliflarni havola qilgan bo‘lib, ular orasida “kirillni asosiy, lotinni ikkinchi alifbo sifatida qonuniylashtirish” ham bor edi.

Shuhrat Rizayevning alifbosi masalasida Prezident Shavkat Mirziyoyevga bildirgan fikrlari bilan to‘liq quyida tanishishingiz mumkin.

…Shu bilan bog‘liq yana bir o‘ta muhim va g‘oyat og‘riqli muammo bor. Bu — joriy alifbomiz masalasi. Bugun 25 yoshgacha bo‘lgan farzandlarimiz lotin alifbosi asosidagi yozuvda savod chiqarib, undan foydalanyapti. Katta yoshdagi hamyurtlarimiz esa kirill yozuvidagi alifboda mutolaa qiladi va ish yuritadi. Mana, uchinchi o‘n yillik to‘lib boryaptiki, ko‘pchilik hanuz lotin yozuviga moslasha olmayotir.

Qolaversa, lotin alifbosi, mutaxassislar fikricha, tilimiz tabiatiga unchalik muvofiq emas. Binobarin, u yanada takomillashtirishni taqozo etadi. Shu bois ommalashmayotgan alifbodan ommaviy axborot vositalari ham, nashriyotlar ham nihoyatda kam foydalanyapti. Maktab va o‘rta maxsus o‘quv yurtlari kutubxonalari lotin yozuvida bo‘lmagan adabiyotlarni fondlariga olmaydi. Natijada — bu kutubxonalar g‘aribu qashshoq, yoshlarimiz yonib targ‘ib qilinayotgan kitobxonlik va mutolaa madaniyatidan bir tosh narida!

Istiqlolimizning dastlabki yillari “Yosh gvardiya” yoki “O‘zbekiston SSR” nomi bilan nashr etilgan neki kitob bo‘lsa, u Alisher Navoiymi, yo Abdulla Qodiriy qalamiga mansubmi — farqiga bormay mahv etganlari kabi, undan avvalroq alifboni uch bora o‘zgartirib (arab, lotin, kirill), xalqimizni savodsiz etganlaridek johilona ish tutishlar millatimiz tarixi va taqdirida xunuk va zararli iz qoldirishi tayin.

Siz ma’ruzangizda “jaholat” tushunchasiga alohida to‘xtalib, “… bugungi hayotiy jarayonlar jaholat hamma sohada ham uchrashi, agar unga qarshi o‘z vaqtida kurash olib borilmasa, o‘ta og‘ir oqibatlarga olib kelishi mumkinligini ko‘rsatmoqda”, deb aytdingiz. Sho‘ro davlati alifbo masalasida ana shunday siyosat yuritgani uchun, arab, keyinroq qisqa muddat lotin alifbosida yaratilib, saqlangan yoki nashr etilgan qanchadan-qancha ma’naviy-madaniy obidalar: qo‘lyozmalar, hujjatlar, gazeta-jurnal, kitob­lar, yozishmalar arxivu hujjatxonalarda o‘lik bisot bo‘lib yotibdi.

Biz ham lotindan kirill alifbosiga o‘tilgan davrdan to shu kungacha sakson yillik madaniy tariximizni farzandlarimizga keraksiz bir mulk o‘laroq qoldirmaylik. Fursat o‘tmasidan kirillni — asosiy, lotinni ikkinchi alifbo sifatida qonunlashtiraylik.

Shuhrat Rizayev, “Jahon adabiyoti” jurnali bosh muharriri, adabiyotshunos

“Daryo”ning Telegram’dagi rasmiy kanali — @toshqindaryo’ga a’zo bo‘ling!